युरोपको संकट व्यवस्थापन --रिचर्ड एन. हास

चिनियाँहरू आफ्नो भाषामा संकट र अवसरलाई बुझाउने शब्द एउटै भएको वेलावेला उल्लेख गर्छन् । निश्चय पनि संकट र अवसर सँगसँगै हिँड्ने भए पनि युरोपको वर्तमान परिस्थितिमा अवसर देख्न मुस्किल छ । 

पहिलो कारण, युरोपले सामना गरिरहेको यो परिस्थिति किन कठिन छ भने यो अनपेक्षित थियो । अचानक आएको संकटले युरोपको राजनीतिक, आर्थिक र रणनीतिक भविष्य असाध्यै अनिश्चित देखिन्छ ।

दु:खी हुनुपर्ने अर्को कारण के हो भने युरोपले एउटा मात्र होइन, धेरै संकटको सामना गरिरहेको छ । पहिलो हो, आर्थिक । अहिलेको सुस्त वृद्धि निरन्तर रहने देखिन्छ । फलत: त्यसले लगानीलाई निरुत्साहित गर्छ । यो महादेशभरि वामपन्थी र दक्षिणपन्थी दुवैतिर लोकप्रियतावादी राजनीतिक दलको उदयले बढ्दो निराशा र त्रासलाई देखाउँछ ।

साझा आर्थिक नीतिविनै साझा मुद्रा सुरु गर्ने दशकअघिको निर्णयले युरोपको अर्थतन्त्रलाई अझ खराब बनायो । कैयौँ देशमा राष्ट्रियस्तरमा अनुशासन नै विलुप्त भयो, ग्रिस पछिल्लो दुर्घटना हो, तर यो अन्तिम हुने देखिन्न ।

दोस्रो संकट युक्रेनमा रुसको कामकारबाहीबाट उत्पन्न हुन्छ । रुसले क्रिमिया त्याग्ने कुनै सम्भावना छैन र पूर्वी युक्रेन र बाल्टिक क्षेत्रमा उसको नियतलाई लिएर प्रश्नहरू उठिरहेका छन् । यसको परिणाम युरोपमा भूराजनीतिको पुनरावृत्ति हो । यो यस्तो वेला हुँदै छ जब रक्षा खर्च निकै कम छ र सैन्य हस्तक्षेपलाई जनताको सहयोग लगभग छैन ।

तेस्रो र सबैभन्दा डरलाग्दो, मध्यपूर्व र युरोपका अन्य भागबाट ठूलो संख्यामा ओइरिएका आप्रवासीबाट निस्केको परिणाम हो । मानिसको बाढीले युरोपेली सदस्यबीच रहेको दरारलाई बाहिर ल्याइरहेको छ । यसले लामो समयदेखि युनियनको मान्यता रहिआएको खुला सिमाना र चहलपहलको सिद्धान्तबारे प्रश्न खडा गरेको छ ।

जर्मनी र अन्य केही राष्ट्रले यो चुनौती सामना गर्न चालेका कदम प्रशंसनीय छ, तर दिगो छैन । अहिले एक दिनमै आठ हजारजति शरणार्थी जर्मनी प्रवेश गरिरहेका छन् । यसमा थोरै तिनका देशमा रहेको कठिन अवस्थाले काम गरेको छ भने थोरै जर्मनीको तिनलाई लिने रुचिले । तिनको रेखदेख गर्न, तिनलाई रोजगारी दिन र समाजमा जोड्न छिटै नै भौतिक क्षमता, आर्थिक साधनस्रोत र आमसहिष्णुताको अभाव हुनेछ ।

निश्चित रूपमा सार्वजनिक नीति शरणार्थी संकटको कारणभन्दा परिणाममा केन्द्रित भयो भने त्यो सफल हुन्न । डमास्कस (सिरियाको राजधानी) मा नयाँ सरकार गठनले सबैभन्दा ठूलो सकारात्मक प्रभाव पार्ने थियो । यो प्रस्ताव सिरियाली जनताको ठूलो हिस्सा र अमेरिका तथा युरोपका साझेदारलाई स्वीकार्य थियो । दुर्भाग्य, यो स्थिति रुस तथा इरानको आशीर्वादबाट मात्र सम्भव छ । तर, ती शक्ति राष्ट्रपति बसर अल–असदलाई हटाउनतिर होइन, उनलाई थप सहयोग गर्न ढल्किएका छन् ।

यद्यपि, अरू केही कदमले परिस्थितिमा सुधार ल्याउन सक्छ । ठूलो संख्यामा शरणार्थी झेलिरहेका युरोप र मध्यपूर्वका देशलाई बढ्दो अन्तर्राष्ट्रिय वित्तीय सहयोग एउटा हो । त्यस्तो सहयोगले अरू देशलाई जर्मनीको मोडल अनुसरण गर्न प्रेरित गर्नेछ ।

अर्को महत्त्वपूर्ण विकास सिरियाभित्र सुरक्षित क्षेत्र निर्माण गर्नु हो ताकि मानिसले थोरै भए पनि सुरक्षित महसुस गर्न सकून् । ती क्षेत्रलाई अमेरिका र अन्यको समर्थनसहित कुर्दिस शक्ति र निश्चित अरब जातिको स्थानीय सहयोग आवश्यक पर्नेछ ।

सिरियामा जिहादीको भर्ती र उत्तरतिर लागिरेहका शरणर्थी रोक्न टर्कीसँग नयाँ बृहत् प्रबन्ध पनि आवश्यक पर्छ । आफ्ना सीमामा बृहत् नियन्त्रण सुनिश्चित गरेबापत टर्कीले आर्थिक तथा सैन्य सहयोग प्राप्त गर्नेछ ।

अमेरिकासँग सहयोग गर्नुपर्ने विशेष दायित्व छ । यो शरणार्थी विस्फोटका लागि अमेरिकी विदेशी नीति पनि कम जिम्मेवार छैन ।

जर्मनी र युरोपलाई यो संकटको सामना गर्नुमा अमेरिकाको रणनीतिक स्वार्थ पनि छ । युरोपले अझै पनि विश्व अर्थतन्त्रको एकचौथाइ ओगट्छ र यो अमेरिकाको भूराजनीतिक साझेदार पनि हो । अथाह चुनौती भोगिरहे युरोपले न प्रभावकारी सहयोग गर्नेछ, न त्यसो गर्न इच्छा राख्नेछ । (हास अमेरिकास्थित काउन्सिल अन फरेन रिलेसन्सका अध्यक्ष हुन्)